1. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên

Vị trí địa lý: Thị trấn Văn Quan là đơn vị hành chính nằm ngay trung tâm huyện, có diện tích tự nhiên là 1.684 ha, phía Bắc giáp xã Hòa Bình – Điềm He, phía Đông giáp xã An Sơn, phía Tây giáp xã Tú Xuyên, phía Nam giáp xã Bình Phúc huyện Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn.

Diện tích tự nhiên: Thị trấn Văn Quan có tổng diện tích tự nhiên là 1.684 ha; có 09 phố, thôn với dân số 5.501 nhân khẩu. Có 1.309 hộ gia đình. Gồm 03 dân tộc chính Tày, Nùng, Kinh.

Địa hình: Thị trấn Văn Quan có địa hình vùng núi, được bao bọc bởi dãy núi đất và núi đá vôi, có dòng sông Tu Đồn (sông MôPia) chảy qua, có đập thủy điện Bản Quyền đây là nguồn nước chính phục vụ cho sản xuất nông nghiệp, nuôi cá lồng và nước sinh hoạt của Nhân dân.

Khí hậu: Thị trấn Văn Quan nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, nên thời tiết trong năm được phân thành 2 mùa rõ rệt. Mùa Đông lạnh, hanh khô thường kéo dài từ tháng 11 năm trước đến tháng 3 năm sau. Mùa Hè nắng nóng và mưa nhiều từ tháng 4 đến tháng 10 hàng năm. Nhiệt độ trung bình năm 21,6⁰C. Nhiệt độ tháng cao nhất 38⁰C. Nhiệt độ tháng thấp nhất 1⁰C. Lượng mưa trung bình hàng năm là 1.400mm. Nhìn chung khí hậu có ảnh hưởng rõ rệt tới đời sống sinh hoạt và sản xuất của Nhân dân.

Thủy văn: Thị trấn có các dòng suối chảy từ các xã Tú Xuyên, Bình Phúc, Hòa Bình chảy xuống hợp thành sông Tu Đồn (sông MôPia) chảy qua, có đập thủy điện Bản Quyền đây là nguồn nước chính phục vụ cho sản xuất nông nghiệp, nuôi cá lồng và nước sinh hoạt của Nhân dân.

2.Các nguồn tài nguyên thiên nhiên

Tài nguyên nước

Thị trấn có các dòng suối chảy từ các xã Tú Xuyên, Bình Phúc, Hòa Bình chảy xuống hợp thành sông Tu Đồn (sông MôPia) chảy qua, có công trình thủy điện Bản Quyền với tổng diện tích mặt nước lòng hồ trên 37,5ha, dung tích hữu ích 1,7.10⁶ m³. Đập chính có chiều cao 12,5m, chiều dài đập 88,0m. Lòng hồ trải dai dọc theo QL1B qua các phố: Minh Sơn, Tâm An, Đức Tâm, Đức Hinh, Tân Thanh 2, Thanh Xuân, Tân Long thị trấn Văn Quan, huyện Văn Quan, Lưu vực hồ Bản Quyền rộng khoảng 437ha, địa hình phức tạp bao gồm núi đất, núi đá và các vùng canh tác xen kẹp.

Tài nguyên đất đai

Tổng diện tích tự nhiên thị trấn là 1.684ha. được chia làm 3 nhóm đất chính gồm đất nông nghiệp, đất phi nông nghiệp, đất chưa sử dụng Trong đó: Diện tích đất Nông nghiệp là 1.144,38ha chiếm 67,95% so với tổng diện tích tự nhiên; Đất phi nông nghiệp là 234,26ha chiếm 13,91% so với tổng diện tích tự nhiên; Đất chưa sử dụng là 305,36ha chiếm 18,13 % so với tổng diện tích tự nhiên.

          Tài nguyên rừng bao gồm cả rừng trồng và rừng tự nhiên với thảm thực vật gồm các cây thân gỗ như: Hồi, bạch đàn, rừng tự nhiên, các cây mọc hỗn hợp, dây leo và cây bụi như Sim, Mua…

Tài nguyên du lịch

Thị trấn Văn Quan với địa hình địa hình vùng núi, được bao bọc bởi dãy núi đất và núi đá vôi, có dòng sông Tu Đồn (sông MôPia) chảy qua uốn lượn quanh thị trấn tạo nên cảnh quan rất đẹp và hài hòa. Hơn nữa, thị trấn Văn Quan là mảnh đất mang đậm bản sắc văn hóa của dân tộc Tày - Nùng với những phong tục tập quán tốt đẹp; loại hình dân ca, dân vũ phong phú; lễ hội truyền thống đặc sắc như hội Lồng Tồng mùng 4 tháng Giêng hàng năm ... Với những điều kiện đó, nếu được đầu tư khai thác thì thị trấn Văn Quan sẽ trở thành điểm đến tham quan của khách du lịch với các loại hình du lịch sinh thái và du lịch văn hóa.  

3. Điều kiện kinh tế - xã hội

3.1. Điều kiện kinh tế

Thị trấn Văn Quan là trung tâm kinh tế, chính trị của huyện Văn Quan, có 1.324 hộ với 5.510 nhân khẩu gồm các dân tộc anh em sinh sống chủ yếu là dân tộc Tày, Nùng, kinh… Mật độ dân cư phân bố không đồng đều, chủ yếu tập trung trải dài dọc Quốc lộ 1B

Mạng lưới giao thông

Trong những năm qua, hệ thống giao thông trên địa bàn thị trấn đã được quan tâm đầu tư khá đồng bộ, qua các nguồn và hình thức đầu tư, hệ thống cầu, đường quốc lộ, đường nội thị được đầu tư, 100% số thôn có đường giao thông thuận lợi đi lại được 4 mùa. Chương trình bê tông hoá đường giao thông nông thôn, đường ngõ xóm được triển khai thuận lợi, với cơ chế nhà nước cấp xi măng, ống cống, nhân dân đóng góp vật liệu, ngày công đã thực hiện trên địa bàn nhiều thôn, phố 

Hệ thống thủy lợi

Toàn thị trấn có 08 công trình thủy lợi lớn nhỏ, trong đó có: 08 trạm bơm và 02 đập dâng nước tự chảy để phục vụ nhu cầu tưới tiêu, sản xuất nông nghiệp cho nhân dân.

Hệ thống điện

Mạng lưới điện phục vụ cho nhu cầu sản xuất và sinh hoạt của Nhân dân được quan tâm đầu tư. Đến nay có 9/9 thôn, phố có điện lưới quốc gia. Tỷ lệ hộ gia đình được sử dụng điện đạt trên 99%.

Mạng lưới Bưu chính, viễn thông

Mạng Bưu chính viễn thông rộng khắp, hiện tại các dịch vụ Bưu chính phổ cập đã được phục vụ đến tất cả các thôn, phố. Dịch vụ điện thoại cố định: 100% số thôn có điện thoại; mạng điện thoại di động đã phủ sóng di động tới 9/9 thôn, phố.

Mạng Internet tại thị trấn chủ yếu là do các doanh nghiệp như Viettel, EVN, Vinaphone cung cấp.

Hệ thống chợ

Trên địa bàn thị trấn hiện có 01 điểm chợ trung tâm chính là chợ Tu Đồn và 2 điểm chơ xép tại phố Đức Hinh và Tân Thanh 2 cơ bản đáp ứng đủ nhu cầu mua bán và trao đổi hàng hoá của người dân trên địa bàn.

3.2. Điều kiện văn hóa - xã hội

Cơ sở hạ tầng ngành giáo dục

Trên địa bàn có 4 điểm trường trực thuộc, Sự nghiệp giáo dục tiếp tục phát triển cả về quy mô và chất lượng, hàng năm huy động trẻ  ra lớp đúng độ tuổi; duy trì đạt chuẩn phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 5 tuổi, phổ cập giáo dục tiểu học, xóa mù chữ và phổ cập giáo dục THCS. Chất lượng giáo dục từng bước được nâng lên, chất lượng giáo dục cấp Mầm non đạt 98,2%, tỷ lệ chuyển lớp, chuyển cấp đối với các Trường Tiểu học và Trung học cơ sở đều đạt 98% trở lên. Trường THCS thị trấn đạt chuẩn quốc gia mức độ 2. Duy trì Trường Tiểu học 1 đạt chuẩn Quốc gia mức độ 1. Năm 2020 Trường Mầm non thị trấn đón Bằng công nhận đạt trường chuẩn Quốc gia mức độ 1.

Cơ sở hạ tầng ngành y tế

Mạng lưới y tế ngày càng được củng cố và tăng cường cả về trang thiết bị và đội ngũ cán bộ y tế. Thị trấn có 01 trạm y tế bố trí đủ các phòng chức năng theo phân tuyến và hoạt động có hiệu quả, trang thiết bị được cung cấp đầy đủ.

Cơ sở hạ tầng ngành văn hóa – Thể thao

Hiện nay thị trấn Văn Quan có 01 nhà luyện tâp thể thao, 9/9 nhà văn hóa thôn, phố, ngoài ra còn có các sân bóng chuyền hơi, sân cầu lông, bóng bàn và 02 sân bóng đá cỏ nhân tạo do tư nhân quản lý. Nhìn chung, hệ thống thiết chế văn hóa, thông tin, thể thao đang từng bước được đầu tư xây dựng, hoàn thiện; được tổ chức quản lý, hoạt động ngày một hiệu quả.

Hệ thống các di tích và danh lam thắng cảnh

Di sản do thiên nhiên và lịch sử để lại đó là hệ thống các di tích  và danh lam thắng cảnh có giá trị về lịch sử và văn hoá. Hiện nay, thị trấn có 01 di tích đã được các cấp có thẩm quyền xếp hạng (Theo Quyết định số 41/2002/QĐ-UB ngày 02 tháng 10 năm 2002 của Ủy ban nhân dân tỉnh Lạng Sơn về việc xếp hạng di tích cấp tỉnh đợt I năm 2002), gồm các di tích sau:

- Hang Pác Ả - Kéo Váng, phố Nà Lộc (Di tích khảo cổ)

- Hang Quốc Phòng, phố Nà Lôc (Di tích Lịch sử)